ตอนที่ ๕ สมเด็จพระนเรศวรทรงเตรียมการสู้ศึกมอญ

(ร่าย)       แล้วธบรรหารตระบัด ว่าเราจัดจตุรงค์ จะไปยงยอยุทธ์ ยังกัมพุชพารา ศึกมอญมาชิงควัน กันบให้ไปออก บอกให้เต้าโดยตก ควรจักยกไปยุทธ์ เป็นมหุสสวมหันต์ ปันเอาชัยชิงชื่น แล้วธก็อื้นออกพจน์ พระราชกฎประกาศ แก่เมืองราชบุรี เกณฑ์โยธีห้าร้อย คะค้อยไปซุ่มซ่อน ดูศึกผ่อนพลเดิน ผ่านลำกระเพินโดยสะพาน เพ่งพลหาญเห็นเสร็จ ให้ระเห็จเข้าหั่น บั่นเรือกขาดเป็นท่อน ค่อนพวนขาดเป็นทุ่น เถกิงกรานกรุ่นพลวกเผา อย่าให้เขาจับได้ เขากระดั่งไท้ ธิราชเอื้อนโองการ สั่งนา
โคลง๔
๏ นฤบาลสารเสร็จอ้าง           ไป่ทัน  หึงแฮ
ถับทูตทุกเขตขัณฑ์             ด่านด้าว
สิงห์สรรค์สุพรรณบรร-        ลุถิ่น  ท่านนา
เขาเร่งนำเฝ้าท้าว                  ถั่งถ้อยแถลงทูล
๏ บดีศูรสั่งให้อ่าน                สารา
พระราชรับบัญชา                  ท่านไซร้
แถลงลักษณะทุกธา-             นีบอก  มานา
เสนอยุบลข่าวใกล้                 ศึกตั้งในแดน
๏ บัดมอญแล่นม้าลาด           เลยแขวง
วิเศษชัยชาญแสดง                  ข่าวซ้ำ
เขานำอักษรแถลง                 ถวายดับ  นั้นนา
พระเร่งชื่นฤๅช้ำ                    ที่ข้อเข็ญความ
๏ จอมสยามขามศึกไซร้        ไป่มี
บานกลเปรมปรีดิ์                  ปราบเสี้ยน
สองสุริยกษัตริย์                     ตรัสต่อ  กันแฮ
หาเลศมลายศึกเหี้ยน              หั่นห้าวหายคม
๏ สมเด็จเผยโอษฐ์อื้น            ปรึกษา
แด่ภิมุขมาตยา                        ทั่วผู้
จักโรมอริรา-                         มัญเมื่อ  นี้แฮ
รับที่ถิ่นฤๅสู้                           นอกไซร้ไหนควร
๏ ทั้งมวลหมู่มาตย์ซ้อง         สารพลัน
ทูลพระจอมจรรโลง             เลื่องหล้า
แถลงลักษณะปางบรรพ์      มาเทียบ  ถวายแฮ
แนะที่ควรเสด็จค้า                 เศิกไซร้ไกลกรุง ฯลฯ
๏ โทไท้ทรงสดับถ้อย          ทูลถวาย
ถูกหฤทัยท่านผาย                  โอษฐ์พร้อง
สูตริก็ตรงหมาย                     เหมือนตริ  ตูนา
ตริบ่ต่างกันต้อง                     ต่อน้ำใจตู
๏ ภูธรสั่งให้เทียบ                  โยธี  ทัพแฮ
ห้าหมื่นหมายบัญชี                เรียกได้
เกณฑ์เมืองจัตวาตรี               ไตรตรวจ  เอานา
ยี่สิบสามเมืองใต้                    เตรียบตั้งต่อฉาน
๏บรรหารให้จัดผู้                  อาจอง
เอาพระศรีไสยณรงค์             ฤทธิ์ห้าว
เป็นจอมพยุหยง                     ไปยั่ว  ยุทธแฮ
นำนิกรทัพท้าว                      ออกร้ารอนเข็ญ
๏ พระเห็นจักเปลี่ยวข้าง      ขุนพล
เยียวบ่มีเพื่อนผจญ                 จึ่งใช้
พระราชฤทธานนท์               หนึ่งช่วย  กันนา
เป็นปลัดทัพให้                      ศึกสู้ทั้งสอง
๏ กองหน้านฤนาทตั้ง            เสร็จสาร  สั่งแฮ
เร็วเร่งห้ำหั่นหาญ                  หักกล้า
บ่แตกต้านทาน                      มันรอด  ไซร้ฤๅ
กูจักออกโรมร้า                      ศึกร้ายภายหลัง
๏ ทั้งสองรับถ้อยท่าน           ทูลลา  แลเฮย
ยกพยุหแสนยา                       ย่างย้าย
โดนแดนทุกราธวา                วายถิ่น
ถึงนี่หนองสาหร่ายท้าย         ทุ่งกว้างทางหลวง
๏ ปวงทัพปลูกค่ายสร้าง       กลางสมร
ภูมิพยุหไกรสร                      ศึกตั้ง
เสนาพลากร                           ต่างรื่น  เริงแฮ
คอยจักยอยุทธ์ยั้ง                  อยู่ถ้าทางเข็ญ

ถอดคำประพันธ์
สมเด็จ พระนเรศวรมีพระราชดำรัสว่า เราเตรียมทัพจะไปตีเขมร ศึกมอญกลับมาชิงตัดหน้า ไม่ให้เราไปรบเขมร เราจะได้ยกไปทำสงครามเพื่อเป็นการรื่นเริงครั้งยิ่งใหญ่ และจะต้องเอาชนะให้ได้ก่อน แล้วพระองค์ก็มีรับสั่งให้ประกาศแก่เมืองราชบุรีให้เกณฑ์ทหารจำนวน 500 คน ไปซุ่มดูข้าศึกขณะกำลังข้ามสะพานที่ลำกระเพินและให้รีบตัดสะพานให้ขาด จุดไฟเผาอย่าให้เหลือ แล้วให้หลบหนีกลับมาอย่าให้ข้าศึกจับได้ พอรับสั่งเสร็จ ทูตจากเมืองสิงห์ เมืองสรรค์ เมืองสุพรรณบุรี ก็มาถึง เขาก็เบิกตัวเข้าเฝ้ากราบบังคมทูลเรื่องราวและถวายสารให้ทรงทราบว่า ขณะนี้กองทัพมอญลาดตระเวนเข้ามาถึงเขตเมืองวิเศษไชยชาญแล้ว สมเด็จพระนเรศวรได้ทรงเกรงกลัวข้าศึกแม้แต่ น้อย กลับโสมนัสที่จะได้ปราบข้าศึก ทั้งสองพระองค์ปรึกษาถึงกลศึกที่จะรับมือกับมอญ ขุนนางได้ถวายคำแนะนำให้ออกไปรับข้าศึกที่นอกกรุงศรีอยุธยา ความคิดนี้ตรงกลับพระดำริของพระองค์ แล้วมีรับสั่งให้จัดทัพกำลังพลห้าหมื่น เกณฑ์จากหัวเมืองตรีและจัตวา 23 หัว เมืองใต้ เป็นทัพหน้า ให้พระยาศรีไสยณรงค์เป็นแม่ทัพ พระราชฤทธานนท์เป็นปลัดทัพ โดยให้กองหน้าออกไปต่อสู้ข้าศึก หากสู้ไม่ได้พระองค์จะออกไปต่อสู้ในภายหลัง ทั้งสองแม่ทัพรับพระบรมราชโองการแล้วก็ยกทัพไปตั้งอยู่ตำบลหนองสาหร่าย โดยตั้งค่ายเป็นรูปภูมิพยุหไกรสร ทหารทั้งปวงก็ขวัญดีมีความรื่นเริงทั่วหน้า ตั้งรอทัพข้าศึกอยู่